‎‫چگونه پروژه را با استفاده از روش Forward Pass و Backward Pass زمان‌بندی کنیم؟‬

‎‫‬
‎‫در دنیای صنعت ساخت، زمان‌بندی پروژه تنها ترسیم یک نمودار گانت یا بارچارت ساده نیست. اگر قرار است پروژه‌ای دقیق، قابل‌تحلیل، و قابل‌دفاع طراحی کنیم، باید از ابزارهای قدرتمند شبکه‌ای مانند روش مسیر بحرانی (CPM) استفاده کنیم. یکی از ارکان اصلی این روش، محاسبه‌ی زمان‌های شروع و پایان زودهنگام و دیرهنگام فعالیت‌هاست — که با دو فرآیند کلیدی شناخته می‌شوند:‬
‎‫ Forward Pass‬
‎‫ Backward Pass‬
‎‫‬

‎‫اما هدف از انجام Forward Pass و Backward Pass چیست؟‬
برای پاسخ به این موضوع ابتدا باید پاسخ سه سوال ذیل را بدهیم.
‎چه زمانی می‌توانیم هر فعالیت را زودتر شروع و تمام کنیم؟ (بدون وقفه)‬
‎‫چه زمانی می‌توانیم آن را با تأخیر شروع کنیم و باز هم پروژه در زمان مقرر تمام شود؟‬
‎‫کدام فعالیت‌ها بحرانی هستند؟ یعنی تأخیر در آن‌ها باعث تأخیر کل پروژه خواهد شد؟‬
‎‫‬
در ادامه تعریف تو واژه فوق را بیان و مثالهایی نیز مطرح میکنیم.
‎‫ Forward Pass: محاسبه‌ی زودترین زمانهای شروع/پایان است‬
‎‫‬
‎‫در این مرحله، حرکت ما از ابتدای پروژه به سمت پایان پروژه است.‬
‎‫‬
‎‫فرمول‌ها:‬
‎‫ ES (Early Start) = بزرگ‌ترین EF تمام پیش‌نیازها‬
‎‫ EF (Early Finish) = ES + مدت فعالیت + ۱-‬
‎‫‬
‎‫مثال:‬
‎‫فرض کنید فعالیت A دارای مدت ۵ روز است و در ابتدای پروژه قرار دارد.‬
‎‫ ES = 1‬
‎‫ EF = 1 + 5 – 1 = 5‬
‎‫‬
‎‫اگر فعالیت B بعد از A بیاید و خودش ۳ روزه باشد:‬
‎‫ ES(B) = EF(A) + 1 = 6‬
‎‫ EF(B) = 6 + 3 – 1 = 8‬
‎‫‬
‎‫ این روند را ادامه می‌دهیم تا آخرین EF کل پروژه به‌دست آید. این عدد، زودترین زمان ممکن برای پایان پروژه است.‬
‎‫‬
‫Backward Pass: محاسبه‌ی زمان‌های دیرترین شروع/پایان‬
‎‫در این مرحله، از انتهای پروژه به سمت ابتدا حرکت می‌کنیم. هدف: محاسبه حداکثر زمانی که می‌توان فعالیت‌ها را با تأخیر انجام داد بدون آنکه کل پروژه تأخیر بخورد.‬
‎‫‬
‎‫فرمول‌ها:‬
‎‫LF (Late Finish) = کوچک‌ترین LS همه فعالیت‌های بعدی‬
‎‫ LF = LS (Late Start) + مدت – ۱‬
‎‫‬
‎‫ مثال:‬
‎‫اگر LF پروژه = 20 باشد، آخرین فعالیت هم ۳ روزه باشد:‬
‎‫ LF = 20‬
‎‫ LS = 20 – 3 + 1 = 18‬
‎‫‬
‎‫سپس این محاسبه را برای پیشنیاز ها و فعالیت های قبلی آن فعالیت انجام می‌دهیم، به‌گونه‌ای که LS هر فعالیت بعدی تبدیل شود به LF فعالیت قبلی.‬
‎‫‬
‎‫ محاسبه شناوری (Float) و مسیر بحرانی (Critical Path)‬
‎‫پس از انجام دو Pass، حالا می‌توانیم برای هر فعالیت مقدار شناوری (Float) را محاسبه کنیم:‬
‎‫‬
‎‫Total Float = LS – ES = LF – EF‬
‎‫‬
‎‫ اگر Float = 0 باشد → فعالیت بحرانی است‬
‎‫ اگر Float > 0 باشد → فعالیت غیر بحرانی است و دارای انعطاف زمانی است‬
‎‫‬
‎‫‬به خاطر داشته باشید که :
‎‫ – این روش در نرم‌افزارهایی مانند Primavera P6 و Microsoft Project به‌صورت خودکار انجام می‌شود، اما دانستن منطق پشت آن ضروری است.‬
‎‫‬
‎‫ – اگر اختلافی در برنامه‌ریزی پروژه یا تحلیل تأخیر به وجود آید، فقط Forward/Backward Pass دقیق می‌تواند از نظر فنی قابل دفاع باشد.‬
‎‫‬
‎‫ – در تحلیل تأخیرات (Delay Analysis)، مسیر بحرانی مبتنی بر این محاسبات پایه‌ریزی می‌شود. اگر آن را درست نفهمیم، دعاوی‌مان در داوری یا دادگاه به‌راحتی رد می‌شود.‬